عفونت های گوارشی یکی از بیماری های شایع دوران کودکی است و با وجود پیشرفت های پزشکی، همچنان جزء علل شایع مرگ و میر کودکان در جهان سوم است. در ایران با توجه به گسترش مراکز بهداشتی حتی در روستا ها، خوشبختانه مرگ و میر به دلیل اسهال کم شده است، ولی باز هم همه گیری گاه گاهی اسهال های عفونی و وبا در کشور گزارش می شود، که نیازمند مراقبت جدی است.
مهم ترین عامل تهدید کننده ی کودک در زمان اسهال و استفراغ، از دست دادن مایعات بدن است. کمبود غذا و کالری، اهمیت کمتری دارد.
عصاره ی گوشتی که در زمان استفراغ به کودک به اجبار خورانده می شود، تا به اصطلاح تقویت شود، فقط استفراغ را تشدید می کند. آبمیوه های مصنوعی نیز تشدید کننده ی استفراغ و اسهال هستند، به خصوص وقتی به اجبار به کودک داده شوند.
آنتی بیوتیک ها در اغلب موارد در درمان اسهال و استفراغ کاربرد ندارند و سبب طولانی شدن بیماری می شوند. فقط در موارد خاص با تشخیص پزشک تجویز می گردد.
برخلاف عده ای که کودک را مجبور به خوردن غذا، برای تقویت و درمان او، می کنند، عده ی دیگری هم به اشتباه فکر می کنند با ناشتا کردن کودک اسهال او خوب می شود و شیر مادر و سایر مایعات و غذا ها را قطع می کنند. این حالت هم خطر آفرین است و به کودک آسیب می رساند.
کودک باید موقع بیماری تغذیه بشود. تغذیه ی کودک به اجبار و با تصور تقویت او صورت گیرد، نادرست است ولی قطع تغذیه هم صحیح نیست و راه صحیح شروع تغذیه، باید بر طبق روش های صحیح صورت گیرد.
البته گاهی به علت شدت استفراغ کودک، خود پزشکان به ناشتایی توصیه می کنند، ولی به طور قطع این دوره ناشتایی کوتاه تر از دو ساعت است و در صورت طولانی شدن، سرم درمانی شروع می شود.
یک نکته مهم دیگر در اسهال این است که، متوقف کردن اسهال با بعضی دارو ها مانند، دیفنوکسیلات گاهی فوق العاده خطر آفرین است و فقط در موارد خاص با تشخیص پزشک مجاز است. توضیح این نکته لازم است که، در اسهال عفونی خود اسهال باعث دفع زودتر میکروب می شود و نباید اسهال را با دارو متوقف کرد.
اصل اول پیشگیری است؛ رعایت بهداشت فردی و اجتماعی، شستشوی صحیح دست ها، میوه و سبزی و استفاده از آب و غذای بهداشتی، به خصوص در مسافرت.
در مواردی اسهال و استفراغ شدید و طولانی می شود، حتی پس از مراجعه به پزشک هم گاهی پیش می آید که پزشک شدت بیماری را درست تخمین نزده و تابلوی بالینی بیماری تشدید می شود (برای مثال اسهال ساده، خونی شده یا استفراغ ها تشدید شود، البته تغییر تابلوی بیماری خیلی اوقات غیر قابل پیش بینی است و پزشک در ابتدا نمی تواند شدت بیماری را تخمین بزند. نوع عامل بیماری زا و شدت و تعداد آن تعیین کننده ی شدت بیماری هستند).
در این موارد باید مراجعه ی مجدد داشته باشید یا با پزشک تماس بگیرید. زمانی که کودک استفراغ دارد، جبران مایعات از دست رفته کار مشکلی است. مهم است بدانید که، معده ی کودک در این حالت آسیب دیده و نسبت به غذا و مایعات کم تحمل است. اگر از حد تحمل معده بیشتر به آن فشار بیاوریم، استفراغ تشدید می شود.
اگر مایعات با حجم کم و دفعات زیاد به کودک داده شوند، فرصت برای جذب دارند و احتمال استفراغ کمتر می شود. مهم است که در زمان استفراغ، کودک را مجبور به خوردن غذا نکنیم و بدانیم که بی اشتهایی کودک نسبت به غذا یک مکانیسم دفاعی بدن وی است، تا فرصت ترمیم به معده اش داده شود. زمانی که معده ترمیم شود، خود کودک به غذا تمایل پیدا می کند.
مایعات سرد معده را کمتر به استفراغ تحریک می کنند. حجم مایعات باید در هر نوبت کم باشد، تا به معده و روده فشار وارد نیاید و فرصت جذب داشته باشد. برای مثال، اگر یک استکان آب به کودک بدهید، به علت عطش ناشی از بیماری، کودک همه را می نوشد ولی به علت عدم پذیرش این حجم از مایع توسط معده در اثر بیماری، همه ی این مقدار مایع، استفراغ خواهد شد و هیچ کمکی به جبران مایعات از دست رفته ی کودک نخواهد شد.
اما اگر این استکان آب را تقسیم بر پنج کنید و به فواصل 15 دقیقه ای، یک پنجم استکان را در هر 15 دقیقه، به کودک بدهید، معده ی او این مقدار مایع را می پذیرد و کم کم می توان به بهبود وی کمک کرد. گاهی که شدت استفراغ زیاد است، توصیه می شود مایعات را با قاشق هر 15-10 دقیقه یکبار، به کودک بدهیم.
بهترین مایعات در زمان استفراغ مایعات ساده و بدون قند هستند. قند های مصنوعی موجود در آبمیوه های مصنوعی و اغلب کمپوت ها تشدید کننده ی استفراغ هستند. بهترین مایع خوراکی، آب ساده و آب معدنی است. در موارد شدت اسهال و استفراغ (بیشتر از 5 بار در روز) بدن علاوه بر آب، املاح هم از دست می دهد و به همین دلیل مصرف آب به تنهایی کافی نیست و دادن سرم خوراکی (او ار اس) هم لازم است. مایع مفید دیگر دوغ است، که هم به جبران آب و هم املاح، کمک می کند.
آبمیوه های طبیعی هم در مراحل بعدی مفیدند، ولی نباید شیرین شوند و مثل آب با حجم کم و دفعات زیاد مصرف شود. در کودکانی که شیر مادر می خورند، شیر مادر، بهترین مایع است که باید در کنار سایر مایعات مصرف شود.
در کودکانی که شیر خشک مصرف می کنند، بهتر است حجم شیر خشک کل روزانه کم نشود، ولی حجم مصرفی هر نوبت کم شود (مثلاً اگر 4 پیمانه هر 4 ساعت می خورد، بشود یک پیمانه هر ساعت) و نباید شیر خشک را رقیق کرد، ولی باید در کنار شیر خشک آب و سایر مایعات به کودک داده شود.
زمانی که جبران نسبی مایعات صورت گرفت، باید غذا شروع شود ولی به طور کلی اگر به تمایل کودک اعتماد کنیم، بهتر است. بهترین زمان برای شروع غذا زمانی است که، خود کودک ابراز تمایل و گرسنگی کند، که حدود 6 ساعت پس از آخرین استفراغ، کودک به غذا تمایل پیدا می کند.
دادن عرقیات سنتی در زمان استفراغ، نه تنها سبب بهبودی نمی شود بلکه ممکن است سبب تشدید استفراغ شود، مانند؛ عرق نعناع، عرق چهل‌گیاه (این عرقیجات در دل درد های کولیکی مفیدند، نه در استفراغ های ویروسی).
گاهی اسهال بدون استفراغ شروع می شود و گاهی اسهال های همراه با استفراغ هم اغلب در ادامه با بهبود استفراغ و تداوم اسهال همراهند. در اینجا محدودیت های حجم ذکر شده لازم نیست، ولی اولاً، آبمیوه های شیرین با قند مصنوعی و شیر های مشکوک به فاسد بودن نباید استفاده شود و دوم اینکه، در این مرحله هم به هیچ وجه کودک را نباید مجبور به خوردن غذا کرد.
پس از بهبودی نسبی، خود کودک به غذا تمایل بیشتر نشان می دهد و وزن از دست رفته را باز‌یابی می کند.
در این زمان غذا های پر کالری تر و گوشت بیشتر، بسته به میل کودک، باید در رژیم غذایی او بیشتر قرار گیرد، تا به تدریج وزن از دست رفته کودک جبران شود. داروی تقویتی توصیه شده در این مرحله شربت روی (زینک سولفات) است.
در مورد غذا هم همینطور است؛ مثلاً ماکارونی غذای مورد علاقه کودک است. اما اگر در زمان بیماری و استفراغ به کودک به زور یک قاشق ماکارونی بدهید، تا سال ها کودک از این غذا بدش می آید. این اتفاق به طور شایع در مورد گوشت اتفاق می افتد و والدین اصرار به خوراندن گوشت به کودک مریض دارند و کودک پس از بهبودی هم از گوشت بدش خواهد آمد.
یکی دیگر از عواقب به زور غذا دادن کودک، کاهش اعتماد به نفس در کودک است. توجه کنید کودکی که در مورد نوع و مقدار غذایش، که یک پدیده ی غریزیست، خودش نتواند تصمیم بگیرد، چطور در آینده می تواند در مورد مسائل مهم زندگی مانند؛ تحصیل، ازدواج، شغل و ... تصمیم بگیرد.
لطفا برای ارسال نظر فرم زیر را پر کنید
design by Shemiranweb.com
