علایم و نشانه های سلیاک از فردی به فرد دیگر، بسته به شدت سوء جذب مواد غذایی متفاوت است. برخی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علامتی ندارند و برخی دیگر نیز علائمی دارند که، ممکن است شدید یا خفیف باشد در نوع خفیف ممکن است علامت قابل مشاهده ای، دیده نشود اما در تست های آزمایشگاهی ممکن است نشانه های سوء جذب دیده شود. مانند کم خونی که نتیجه ی کاهش جذب آهن باشد. علائم به دو گروه روده ای و غیر روده ای تقسیم می شوند.
نفخ و اسهال از شایع ترین علایم روده ای است. افرادی که علایم روده ای در آن ها مشاهده می شود، سلیاک تی پیک دارند، اما اکثر افراد سلیاکی، شکل آتیپیک بیماری را دارند. یعنی علایم غیر گوارشی دارند، که عبارتند از؛ کاهش وزن، کم خونی، فقر آهن، پوکی استخوان و شکستگی خود به خودی استخوانی، ضعف و خستگی مزمن، کمبود کلسیم، کمبود ویتامین ها، زخم های دهانی، افسردگی، اختلالات عادات ماهانه و نازایی و تاخیر رشد، ضایعات پوستی، درگیری عصبی و... . به صورت کلی سلیاک می تواند گوارشی یا غیر گوارشی باشد. ممکن است فردی اسهال و درد های شکمی داشته باشد و در حالی که عده ای دیگر نداشته باشند و تنها تحریک پذیر و افسرده باشند.
برای تشخیص این بیماری در صورت عدم وجود علائم یا با وجود برخی علائم، 2 اقدام تشخیصی دیگر برای اثبات این امر وجود دارد؛
در 95% بیماران مبتلا به سلیاک، تست سرولوژیکی مثبت است. اما اختصاصی نیست و ممکن است این نتیجه در افراد غیر سلیاکی نیز مثبت باشد (مثبت کاذب) لذا هر تست مثبت باید با نمونه برداری روده ی باریک پیگیری شود. اندوسکوپی فوقانی تهیه می شود و اگر شواهد بافتی روده هم مثبت باشد، سلیاک اثبات و قطعی می شود. بیوبسی روده ی کوچک کسانی که مبتلا به سلیاک می باشند، شکل خاصی دارد که توسط میکروسکوپ قابل تشخیص است.
در حالت نرمال سطح داخلی روده حالت انگشتی دارد، که به آن ویلی گفته می شود و باعث افزایش سطح جذب در روده می شوند. در افراد مبتلا به سلیاک، ویلی ها صاف می شوند، وقتی گلوتن از رژیم غذایی حذف شود، طی 3 ماه آنتی بادی ها حذف و ویلی ها به شکل نرمال در می آیند.
گاهی ممکن است علیرغم وجود بیماری سلیاک تست سرولوژی منفی شود، که به آن منفی کاذب گفته می شود. اگر در فرد مشکوک به سلیاک هر دو تست سرولوژی و نمونه برداری منفی باشد، تشخیص رد می شود و شخص مبری از بیماری اعلام می شود. اما اگر سرلوژی مثبت باشد ولی نمونه بافتی منفی باشد، باید نمونه روده باریک دوباره مطالعه شود. گاهی هم شواهد نمونه به نفع سلیاک است، اما سرولوژی منفی است.
خطر زایمان زود رس و تاخیر رشد درون رحمی جنین، در زنانی که تا زمان حاملگی از بیماری سلیاک خود بی اطلاع هستند زیاد است. تشخیص و درمان زود هنگام بیماری در این زنان و شروع رژیم غذایی بدون گلوتن، التهاب روده کوچک کم شده و از سوء جذب مواد غذایی در این زنان پیشگیری می شود. زنانی که سابقه ی زایمان زود رس و یا تولد نوزاد کوچک دارند و از خستگی و ضعف و درد های شکمی رنج می برند، باید به بیماری سلیاک مشکوک شده باشند.
حاملگی از عواملی است که، خطر بیماری سلیاک را در افراد افزایش می دهد، اما هیچ راه پیشگیری تا کنون برای این بیماری پیش بینی نشده است، هرچند با رعایت یک رژیم غذایی دقیق فاقد گلوتن، می توان انتظار یک زندگی طبیعی را در اغلب بیماران داشت. روند بهبود در عرض 3 تا 2 هفته آغاز می شود. احتمال ابتلاء به سلیاک در کودکانی که در فصل تابستان متولد شده اند، تا 2 سالگی، بیش از سایر نوزادان می باشد.
اساس درمان سلیاک رژیم غذایی فاقد گلوتن برای تمام عمر می باشد، به دنبال رعایت رژیم بدون گلوتن، آسیب های ایجاد شده در روده ی کوچک، ترمیم می شود. ترمیم پرز های روده ی کوچک از زمان آغاز، با رعایت رژیم فاقد گلوتن شروع می شود و زمان دوره ی بهبودی، 3 تا 6 ماه خواهد بود. این دوره در بزرگسالان به 2 سال هم می رسد.
پس ازحذف گلوتن از رژیم غذایی، روده ی کوچک به سرعت شروع به بازسازی خود می کند، اما در مواردی این بازسازی انجام نگرفته و بایستی از دارو های سرکوب گر سیستم ایمنی (استروئید ها) برای بیمار تجویز گردد.
به صورت کلی باید و نباید های تغذیه ای برای سلیاکی ها بدین صورت می باشد؛
با توجه به اینکه در ایران نان گندم از جمله ی غذا های اصلی می باشد، قبل از اثبات بیماری نباید شخص را از خوردن آن منع کرد. همچنین بسیاری از بیماران به صورت ثانویه دچار عدم تحمل لاکتوز می باشند و به همین دلیل ممکن است نتوانند لبنیات را تحمل کنند.
همچنین در صورت قطعیت بیماری و عدم استفاده از محصولات گلوتن دار، با توجه به اینکه قسمت عمده ای از انرژی حاصل از رژیم غذایی از غلات و به خصوص گندم به دست می آید، مشخص است که عدم استفاده از این غلات در بیماران مبتلا به سلیاک، سبب کمبود انرژی، توقف رشد، کاهش ضریب ایمنی بدن می شود، مگر اینکه مقادیر زیاد آجیل و حبوبات جهت تامین انرژی استفاده شود.
همچنین مصرف ویتامین ها، مواد معدنی و مکمل های غذایی برای جبران آثار سو تغذیه برای این بیماران توصیه می شود.
مصرف غذا های فاقد گلوتن، برای آن ها تجویز می شود. بنابراین موادی مانند؛ گندم، جو، جو دو سر و محصولاتی تهیه شده از این غلات، مانند؛ بیسکوئیت، نان، کیک، سوپ جو، ماکارونی، نوشیدنی ماء الشعیر باید از رژیم غذایی حذف شود. استفاده از غلاتی مانند؛ برنج، سیب زمینی، ذرت و فر‌آورده های حاصل از آن ها منعی ندارد. از دیگر مواد غذایی پرهیزی برای این بیماران؛ انواع نان های معمولی، نان خشک، کباب کوبیده ی رستوران ها، رشته فرنگی، غذا های حاوی جو، کلیه ی شیرینی های تهیه شده با آرد گندم، گز، حلوا و سوهان.
اگرچه آن ها می توانند رژیمی متعادل از انواع غذا ها، شامل نان و ماکارونی داشته باشند به شرطی که برای مثال، آرد سیب زمینی، برنج، سویا و آرد لوبیا را جایگزین آرد گندم کنند. همچنین مصرف گوشت، ماهی، برنج، انواع میوه و سبزی فاقد گلوتن در رژیم غذایی آن ها با مانعی مواجه نیست.
اما استفاده از چربی در این بیماران، باید تا اندازه ای محدود شود، چون بیماران مبتلا به سلیاک دچار سوء جذب چربی هستند، بهتر است در این مورد برای تامین انرژی از شیر های کم چرب در دفعات زیاد با حجم کم استفاده شود. استفاده از مواد پروتئینی و تخم مرغ برای تکمیل کالری و مهیا نمودن پروتئین به جهت رشد و نگهداری بدن افزایش یابد.
استفاده از مکمل های ویتامین، مواد معدنی، تصحیح سطح آب و الکترولیت های بدن الزامی است. چون در مراحل بحرانی سلیاک، به دنبال اسهال های شدید در بدن حالت دهیدراتاسیون (کم آبی) و کاهش سطح الکترولیت ها رخ می دهد.
در صورتی که فرد رژیم بدون گلوتن را رعایت کند (آنتی بادی ها حذف شود)، ولی هنوز علایم روده ای مانند اسهال مزمن و یا نفخ شکم بر طرف نشود، ممکن است علل دیگر همزمان دخیل باشند:
در 10 % موارد، بیماران مبتلا به سلیاک با رعایت رژیم بدون گلوتن، بهبودی پیدا نمی کنند که به آن سلیاک مقاوم به درمان گفته می شود. این نوع از بیماران سلیاکی، بیش از سایر بیماران مبتلا به سلیاک در خطر سرطان روده ی باریک و لنفوم هستند. سلیاکی های مقاوم به درمان، که دچار درد شکم می شوند باید از لحاظ بدخیمی ها بررسی شوند.
2 درصد بیماران مبتلا به سلیاک، در صورت عدم درمان به سرطان روده‌ی کوچک مبتلا خواهند شد.
لطفا برای ارسال نظر فرم زیر را پر کنید
design by Shemiranweb.com
